بررسي ميزان اثربخشي پروژههاي انتقال يافته هاي تحقيقاتي و عوامل مؤثر بر آن

عوامل‌ مؤثر بر آن‌

چکیده

توسعه منابع انسانی و انتقال فناوری، از مهمترین کارکردهای محوری در توسعه کشاورزی است که با همکاری محققان، مروجان و کشاورزان حاصل می‌گردد. فقدان یک رابطه کاری و نظام‌مند بین سازمان‌های تحقیقی – ترویجی و گروههای مختلف کشاورزان یکی از مهمترین مسائل نظام‌های دانش کشاورزی در اکثر کشورهای در حال توسعه، از جمله در ایران می‌باشد.یکی از روشهای ارتباط فعالیت‌های تحقیق و ترویج در چارچوب تحقیق و توسعه، و همکاری‌های مبتنی بر تحقیق عملی، ایجاد مزارع تحقیقی- تطبیقی است. این روش امکان استفاده از یک رهیافت کل نگر و یک ظرفیت‌سازی موثر برای همکاری تحقیق و ترویج را فراهم می‌سازد. تحقیق و ترویج باید از شروع تا پایان فعالیت‌ها با مشارکت کشاورزان و ایجاد مزارع تحقیقی – تطبیقی در تقویت ارتباط تحقیق و ترویج و در نهایت توسعه کشاورزی به طور موثری اقدام نمایند. محققان کشاورزی  در این فرایند با همکاری و حمایت‌های ترویج، در مزارع کشاورزان به انجام تحقیقات تطبیقی می‌پردازند و چنانچه به نتایج مطلوبی دست یابند آن را در منطقه گسترش می‌دهند .هدف اصلی این مقاله، بررسی میزان موفقیت پروژه های انتقال‌ یافته‌های تحقیقاتی (شامل: پروژه‌های تحقیقی ـ ترویجی، تحقیقی ـ تطبیقی و روز مزرعه) از نظر کشاورزان همکار و غیرهمکار  و تحلیل  تاثیر آنها در افزایش عملکرد تولید گندم می‌باشد.

جامعه آماری تحقیق شامل کشاورزان همکار و غیرهمکار در پروژه‌های انتقال یافته‌ها بوده است که از آن میان تعداد ۱۲۶ نفر کشاورز همکار و ۱۳۵ نفر کشاورز غیرهمکار از شش استان آذربایجان غربی، کرمان، همدان، گلستان، خوزستان و خراسان به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. نتایج یافته ها نشان داد که میزان علاقمندی و آمادگی کشاورزان برای شرکت در پروژه‌های انتقال یافته‌ها به ترتیب اولویت شامل پروژه‌های تحقیقی- ترویجی، روز مزرعه و تحقیقی- تطبیقی می‌باشد. دلایل عدم بکارگیری توصیه‌های فنی، حاصل از پروژه‌های انتقال یافته‌ها به ترتیب اولویت، عدم دسترسی بموقع به نهاده‌ها، عدم اطلاع کافی، از نحوه بکارگیری توصیه‌های فنی عدم کارایی یافته‌ها و توصیه‌ها ، هزینه اضافی و عدم تطابق توصیه‌ها با شرایط کشاوزان قلمداد شده است. در مقایسه کشاورزان همکار و غیرهمکار پروژه‌ها، مشخص گردید که از نظر تعداد دفعات دریافت وام، تعداد تماس با کارشناسان و مروجان، شرکت در کلاسها و بازدیدهای ترویجی، مقدار عملکرد گندم آبی و دیم، میزان آشنایی با پروژه‌ها و میزان بکارگیری توصیه‌ها، بین دو گروه از کشاورزان مورد مطالعه تفاوت معنی‌داری وجود دارد.