اثربخشی خانواده درمانی راه حل مدار – ساختاری در درمان قطع مصرف مواد افراد وابسته به مواد، پیشگیری از عود آن و افزایش عملکرد خانواده

توضیحات

اثربخشی خانواده درمانی راه حل مدار – ساختاری در درمان  قطع مصرف مواد افراد وابسته به مواد، پیشگیری از عود آن و افزایش عملکرد خانواده  


چکیده
امروزه اعتیاد یک مشکل سلامتی بهداشت عمومی در سراسر جهان و در تمام کشورها محسوب می شود. در میان راهبردهای خاص برای درمان اختلال سوء مصرف مواد، خانواده درمانی توجه زیادی را در تحقیقات به خود جلب کرده است. با استفاده از خانواده درمانی، اثر گذاری سایر رویکردها افزایش می یابد. هدف این پژوهش تعیین اثربخشی خانواده درمانی راه حل مدار- ساختاری در درمان (قطع مصرف مواد)  افراد وابسته به مواد، پیشگیری از عود آن و افزایش عملکرد خانواده می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه مردهای متاهل وابسته به مواد سنین 20 تا 50 سال می باشد که در زمستان 1391 به خانه سلامت زیبا دشت در منطقه 22 شهر تهران مراجعه کرده اند. به منظور انتخاب نمونه، از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد. از بین افراد متاهل وابسته به مواد، تعداد 30 مرد متاهل به صورت نمونه در دسترس انتخاب شد و بعد از همتاسازی، در دو گروه آزمایش (15 مرد متاهل) و کنترل (15 مرد متاهل) به صورت تصادفی جایگزین شدند. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه دموگرافیک، آزمایش اعتیاد و ابزار سنجش خانواده استفاده شد. روایی و پایایی آزمایش اعتیاد و ابزار سنجش خانواده در مطالعات متعدد به تأیید رسیده است. از هر دو گروه پیش آزمون به عمل آمد. سپس الگوی درمانی (خانواده درمانی راه حل مدار-ساختاری) در طی 12 جلسه (5/1 ساعت) به صورت هفتگی برای گروه آزمایش اجرا شد و بعد از پایان 12 هفته، پس آزمون و پی¬گیری6 ماهه گرفته شد. برای تحلیل نتایج از آزمون آماری مجذور کای (x2) و تحلیل کواریانس چند متغیره (مانکووا) استفاده شد. نتایج نشان داد که خانواده درمانی راه حل مدار-ساختاری در درمان (قطع مصرف مواد) افراد وابسته به مواد، پیشگیری از عود آن و همچنین افزایش عملکرد کلی خانواده (p<0/0001) مؤثر است. این مداخله توانست به طور معناداری باعث قطع مصرف در افراد وابسته به مواد و همچنین پیشگیری از عود آن شود و  به میزان قابل ملاحظه ای عملکرد کلی خانواده را افزایش دهد. خانواده درمانی یکی از ابزارهای مهم و محوری در درمان (قطع مصرف مواد) افراد وابسته به مواد محسوب می شود. این مطالعه نشان داد که در درمان (قطع مصرف مواد) افراد وابسته به مواد، پیشگیری از عود آن و همچنین افزایش عملکرد کلی خانواده، رویکردهای ترکیبی از جمله خانواده درمانی راه حل مدار- ساختاری، نسبت به رویکردهای منفرد، اثربخشی بیشتری دارد.
کلیدواژه ها: خانواده درمانی راه حل مدار-ساختاری، عملکرد خانواده، مصرف مواد

فهرست
- فصل اول: کلیات پژوهش .............................................................................................................1
- مقدمه ...........................................................................................................................................11
- بیان مسئله ...................................................................................................................................14
- اهداف پژوهش ............................................................................................................................16
- اهداف کلی پژوهش ...................................................................................................................17
- اهداف جزئی پژوهش ................................................................................................................18
- فرضیه های پژوهش ...................................................................................................................18
- اهمیت و ضرورت پژوهش .......................................................................................................18
- تعریف واژگان اختصاصی .......................................................................................................18
- عملکرد خانواده .......................................................................................................................18
- تعریف نظری عملکرد خانواده ................................................................................................18
- تعریف عملیاتی عملکرد خانواده ............................................................................................19
- وابستگی به مواد.......................................................................................................................19
- تعریف نظری وابستگی به مواد ..............................................................................................19
- تعریف عملیاتی وابستگی به مواد ...........................................................................................20
- عود یا بازگشت .....................................................................................................................20
- تعریف نظری عود یا بازگشت ..............................................................................................20
- تعریف عملیاتی عود یا بازگشت ...........................................................................................20
- خانواده درمانی راه حل مدار-ساختاری .................................................................................20
- تعریف نظری...........................................................................................................................20
- تعریف عملیاتی ....................................................................................................................21
- فصل دوم: ادبیات پژوهش ......................................................................................................22
- مبانی نظری پژوهش ................................................................................................................23
- عواملی که همراه مصرف یا سوء مصرف مواد هستند .............................................................24
- عوامل فیزیکی- زیستی ...........................................................................................................25
- عوامل روان شناختی ................................................................................................................25
- عوامل خانوادگی ......................................................................................................................26
- عوامل اجتماعی- فرهنگی .......................................................................................................26
-همسالان ...................................................................................................................................27
- مواد ........................................................................................................................................27
- مفاهیم رایج در زمینه مخدرها و اختلال مصرف مواد..............................................................29
- تحریک کننده های سیستم عصبی مرکزی ..............................................................................29
- کوکائین ...................................................................................................................................29
- آمفتامین ها .............................................................................................................................30
- متاآمفتامین ها .........................................................................................................................30
- افیون ها ................................................................................................................................30
- تریاک ...................................................................................................................................30
- مورفین ..................................................................................................................................31
- هروئین ...............................................................................................................................31
- عملکرد خانواده .....................................................................................................................31
- رویکردهای مهم رایج در پیشگیری از سوء مصرف مواد.......................................................32
- 12 قدم ...................................................................................................................................32
- 12 گام الکلی های گمنام ......................................................................................................32
- رویکردهای شناختی-رفتاری ..............................................................................................32
- خانواده و اعتیاد .....................................................................................................................33
- رویکردهای درمانی خانواده محور ........................................................................................34
- جامعه درمانی ........................................................................................................................35
- ارتباط بین عملکرد خانواده و سوء مصرف مواد ...................................................................35
- ابعاد عملکرد خانواده .............................................................................................................36
- انواع مدل های خانواده درمانی برای درمان وابستگی به مواد ................................................36
- خانواده درمانی راهبردی مختصر ...........................................................................................36
- خانواده درمانی چندبعدی .....................................................................................................37
- خانواده درمانی راه حل-محور ..............................................................................................38
- تاریخچه درمان راه حل-محور ...........................................................................................38
- اصول درمان راه حل-محور ...............................................................................................39
- اهداف درمان راه حل- مدار ..............................................................................................41
- فرایند درمان ......................................................................................................................41
- فنون درمانی .......................................................................................................................42
- پرسش معجزه .....................................................................................................................42
- پرسش های استثنایاب ........................................................................................................43
- پرسش قیاس گر .................................................................................................................43
- تمجید کردن ........................................................................................................................43
- خانواده درمانی ساختاری ....................................................................................................44
- مفروضات نظری .................................................................................................................44
- ساختار خانواده ...................................................................................................................45
- زیرمنظومه های خانواده .......................................................................................................46
- مرزها....................................................................................................................................47
- اتحادها ................................................................................................................................48
- نقش درمانگر و اهداف درمانی خانواده درمانی ساختاری....................................................48
- فرایند درمان ........................................................................................................................49
- الحاق ..................................................................................................................................49
- قانون گذاری ..................................................................................................................50
- اصلاح یا تغییر ساختاری ...............................................................................................50
- چارچوب و منطق خانواده درمانی راه حل مدار ساختاری ............................................50
- پژوهش های صورت گرفته داخلی ................................................................................53
- پژوهش های صورت گرفته خارجی مرتبط با پژوهش ..................................................54
- فصل سوم: روش اجرای پژوهش ...................................................................................56
- روش پژوهش .................................................................................................................57
- جامعه آماری .................................................................................................................57
- گروه نمونه و شیوه گزینش آن ......................................................................................57
- ابزار اندازه گیری پژوهش و نحوه اجرا و ارزشیابی آن ..................................................58
- پرسشنامه سنجش عملکرد خانواده ..................................................................................58
- روایی پرسشنامه سنجش عملکرد خانواده .......................................................................59
- آزمایش اعتیاد ..................................................................................................................59
- روش تجزیه و تحلیل داده ها .........................................................................................60
- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها .............................................................................62
- مقدمه .............................................................................................................................63
- روش آماری توصیفی ....................................................................................................63
- تحلیل توصیفی داده ها ..................................................................................................66
- بخش دوم آمار استنباطی ............................................................................................69
- فرضیه اول: خانواده درمانی راه حل مدار-ساختاری در درمان افراد وابسته به مواد مؤثر اس.....69
- فرضیه دوم: خانواده درمانی راه حل مدار-ساختاری در پیشگیری از عود مواد مخدر مؤثراست...70
- فرضیه سوم: خانواده درمانی راه حل مدار-ساختاری در افزایش عملکرد خانواده افراد وابسته به مواد مؤثر است.........................................................................................................................................71
- فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری ................................................................................................75
- پیشنهادهای پژوهشی..................................................................................................................80
- پیشنهادهای کاربردی .................................................................................................................81
- منابع فارسی ..............................................................................................................................82
- منابع خارجی .............................................................................................................................88